ဆရာရွင္းျပထားတဲ့ Fertility Drugs ကိုယ္ဝန္ရေစမယ့္ေဆးျဖစ္တဲ့ Clomiphene citrate ၊ Clomid နဲ႔ Serophene
ေဆးက ေဆးဆိုင္ေတြမွာဝယ္လို႔ရလားဆရာ။ ေမးရင္သိလားဆရာ၊ သမီးတို႔က နယ္ၿမိဳ႔ဆိုေတာ့ OG မရွိလို႔ပါဆရာ။ ကိုယ္အပူခ်ိန္တိုင္းတာကိုလည္း ေဆးဆိုင္မွာေမး၀ယ္ရမွာလားဆရာ။ LH levels တိုင္းတဲ့ Ovulation kits လို႔ ေမးရမွာလားဆရာ။
Clomifene ေဆးကို ၁၉၆ဝ ကတည္းက သံုးေနခဲ့တယ္။ အရင္ကေတာ့ Oligomenorrhea ရာသီေသြး နည္းတဲ့ သူေတြကိုသာ ေပးတာျဖစ္တယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းမွာ ကေလးရေအာင္ လုပ္နည္းအတြက္ အေတာ္မ်ားမ်ား သံုးေနၾကျပီ။
• Clomiphene Citrate ကို Clomid, Milophene, Serophene ဆိုတဲ့ နာမည္ေတြနဲ႔ ေရာင္းတယ္။ Clomifene (INN) = Clomiphene (USAN and former BAN) = Clomid or Clomifert ေဆးကို Selective estrogen receptor modulator (SERM) လို႔ ေခၚတယ္။
• ဒီေဆးမ်ိဳးကို မ်ိဳးဥမထြက္သူ၊ ဒါမွမဟုတ္ မ်ိဳးဥထြက္ မမွန္သူေတြကိုသာ ေပးဘို႔လိုတယ္။
• ေဆးေပးျပီး အမ်ိဳးသမီးရဲ႕ မ်ိဳးဥထြက္တာ၊ မ်ိဳးဥရဲ႕ အရည္အေသြးေတြကို စမ္းသပ္စစ္ေဆးတာကို Clomiphene challenge test ေခၚတယ္။ ေဆးကေန မ်ိဳးဥအိမ္က ထြက္ေပးေနတဲ့ Follicle-stimulating hormone (FSH) ကို အားေပးလိမ့္မယ္။
• ေဆးေပးျပီးေနာက္ရက္မွာ ေသြးထဲက FSH blood level က အရင္လို ပံုမွန္ကိုျပန္က်သြားတယ္ဆိုရင္ (ေနာ္မယ္) လို႔ေျပာႏိုင္တယ္။
• တကယ္လို႔ ျမင့္မားေနမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဒီအမ်ိဳးသမီးဟာ Ovarian reserve မ်ိဳးဥအိမ္အလုပ္ နည္းေနတယ္။ ဒီလို အမ်ိဳးသမီးက Donor eggs သူမ်ား လွဴထားတဲ့ မ်ိဳးဥကို သံုးရေတာ့မယ္။
• In vitro fertilization (IVF) or Gamete intrafallopian transfer (GIFT) နည္းပညာေတြသံုးျပီး မ်ိဳးဥကို မ်ားေစ-ပြါးေစေအာင္ လုပ္ရေသးတယ္။
• ဒီေဆးကေန အဲလို အျပင္မွာ မ်ိဳးစပ္ျပီးေနာက္ Intrauterine insemination or Artificial insemination သူ႔ သားအိမ္ထဲ သေႏၶကို လာထည့္ေပးခံမဲ့ မ်ိဳးဥထြက္ မမွန္သူ အမ်ိဳးသမီးအတြက္လဲ အက်ိဳးရွိေစတယ္။
• Clomiphene ေဆးကို တျခားေဆးေတြနဲ႔လဲ တြဲေပးတတ္တယ္။
• အမ်ိဳးသမီးလူနာက အလြန္ဝျပီး Polycystic Ovary Syndrome (PCOS) ေရာဂါလဲရွိေနသူျဖစ္ရင္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ကို အရင္ ခ်ခိုင္းရမယ္။ Body mass index (BMI) က်စေအာင္ diet အစားေရွာင္နည္းနဲ႔ exercise ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ခိုင္းမယ္။ မရေသးရင္ Insulin metabolism ကို ျပင္တဲ့ေဆး ေပးရမယ္။
• Clomiphene ေဆးကို ေယာက္်ားေတြအတြက္လဲ သံုးတယ္။ Low sperm counts (Oligospermia) ေခၚတဲ့ သုတ္ပိုး နည္းေနသူေတြအတြက္ ေကာင္းေစမယ္။
• ဒါေပမဲ့ Unexplained infertility ဘာေၾကာင့္ ကေလးမရႏိုင္မွန္း မသိသူေတြကိုေတာ့ ဒီ Clomiphene ေဆးက ကိုယ္ဝန္ရေစမယ္လို႔ မေျပာႏိုင္ဘူး။
• Clomiphene ေဆးဟာ Insemination procedure အျပင္ကေန သုတ္ပိုးထည့္ေပးခံမဲ့ အမ်ိဳးသမီးကို မ်ိဳးဥေတြ ပြါးမ်ားလာေအာင္ လုပ္ေပးရာမွာ အထိေရာက္ဆံုး ျဖစ္တယ္။
• အမ်ိဳးသမီးေတြကိုေပးရင္ မ်ိဳးပြါးရာမွာ မရွိမျဖစ္လိုအပ္တဲ့ ovulation မ-မ်ိဳးဥ ထြက္ေစအာင္ လံႈ႔ေဆာ္အားေပးတယ္။
• ရာသီတလရဲ႕ အေစာပိုင္းရက္ေတြမွာ ၅ ရက္ဆက္တိုက္ ေသာက္ေစတယ္။ ၃ လကေန ၆ လအထိ ေပးတတ္တယ္။
• ေဆးေသာက္ရသူအတြက္ အတိအက် လိုအပ္မဲ့ Dose ေဆးအဆကို ေျပာမရလို႔ ေဆးကို ေနာက္ပိုင္းမွာ တိုးတိုးေပးရတတ္တယ္။
• Dose ကိုသိလာရရင္ အဲဒီ Dose အတိုင္း ၃ လဆက္ေပးမယ္။ ၆ လေနလို႔မွ ကိုယ္ဝန္မတည္ရင္ေတာ့ ဒီနည္းနဲ႔ မရႏိုင္ဘူးလို႔ ေျပာႏိုင္ျပီ။
• 50 mg tablet တလံုးကို ေန႔တိုင္း ၅ ရက္ေသာက္ရမယ္။ မ်ိဳးဥမထြက္ေသးရင္ 100 mgs ကို ေန႔တိုင္း ၅ ရက္ေပးမယ္။
• ရာသီစလာတဲ႔ေန႔ရဲ႕ေနာက္ ၃-၄-၅ ရက္မွာ စေသာက္ပါ။ ၅ ရက္ဆက္တိုက္ေသာက္ပါ။
• 100 mgs ထက္ပို ေပး-မေပး ေဆြးေႏြးေနဆဲျဖစ္တယ္။
• Instructions ညႊန္ၾကားခ်က္။ ရာသီစလာတဲ့ရက္ကို Cycle Day 1 ပဌမေန႔လို႔ သတ္မွတ္တယ္။ ေဆးကို မနက္မွာ ေသာက္ရင္ ၅ ရက္လံုး မနက္မွာ ေသာက္ပါ။ ေနာက္က်သြားရင္လဲ သတိရတာနဲ႔ ခ်က္ခ်င္းေသာက္ပါ။ တရက္ေနာက္က်ရင္ ေဆး ၂ လံုး တခါတည္း ေသာက္ပါ။
• Infrequent မ်ိဳးဥထြက္ မမွန္သူ နဲ႔ No ovulation မ်ိဳးဥလံုးဝမထြက္သူေတြကို Clomiphene ေဆးေပးရင္ ၈ဝ% မ်ိဳးဥထြက္မယ္။
• ေဆးကုတာ ၉ လရွိသူေတြထဲက ၇ဝ-၇၅% ကိုယ္ဝန္ရတယ္။ သဘာဝ အမ်ိဳးသမီးေတြထက္ Miscarriage ကေလးပ်က္က်ႏွဳန္း ပိုေတာ့မ်ားတာ အရင္က ေတြ႔ရတယ္။ ေနာက္ပိုင္း အဲလို မဟုတ္ပါဘူးလို႔ ေျပာလာတယ္။
• Side Effects ေဆးရဲ႕ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြ = Ovarian hyperstimulation နည္းနည္းသာျဖစ္ရင္ မ်ိဳးဥအိမ္ကၾကီးလာမယ္။ ဗိုက္ေအာင့္မယ္။ အလတ္စားဆိုရင္ ပ်ိဳ႕ခ်င္-အန္ခ်င္ ျဖစ္မယ္။ ဆိုးဝါးသူေတြမွာ အသက္ကို အႏရာယ္ေပးႏိုင္တယ္။ မ်က္ႏွာေတြ နီျမန္းမယ္။ စိတ္တိုမယ္။ ေခါင္းကိုက္မယ္။ သားအိမ္အဝက ခြ်ဲေတြ ေစးျပစ္လို႔ သုတ္ပိုးအလြယ္နဲ႔ ဝင္မရျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေဆးသံုးႏိုင္တယ္။ လိုအပ္ရင္ သုတ္ပိုးကို သားအိမ္ထဲထည့္ေပးရမယ္။ ရင္သားေတြ တင္း-နာမယ္။ မ်က္စိေဝဝါးႏိုင္တယ္။ ရွားရွားပါးပါး ဆံပင္ကြ်တ္မယ္။ အားယုတ္မယ္။ အိပ္ေရးပ်က္မယ္။
• Clomiphene therapy နည္းေၾကာင့္ ကိုယ္ဝန္ရရင္ ၅-၈% မွာ အမႊာေတြ ျဖစ္မယ္။ ပံုမွန္အမႊာဆိုတာ ၁-၂% သာရွိတယ္။ Twins ကေလး ၂ ေယာက္တြဲသာ ျဖစ္ပါမယ္။ Triplets ဆိုတာ ရွာမွရွား ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• Clomiphene ေဆးက ကေလးကို ဒုကၡမေပးပါ။
• ကေလးရေအာင္ လိုအပ္ေသးတဲ့ Estrogen ေဟာ္မုန္း အနည္း-အမ်ားလဲ မွန္ေနရမယ္။ ဦးေႏွာက္ထဲက ေဟာ္မုန္းေတြထြက္ရာ Pituitary gland ကလည္း မွန္မွန္ အလုပ္လုပ္ေနဘို႔လိုပါတယ္။ သူ႔ခင္ပြန္းကလဲ ကေလးရႏိုင္သူ ျဖစ္ရပါမယ္။
• ေဆးစစ္တာေတြ စံုေအာင္ လုပ္ရမယ္။ Careful medical history က်န္းမာေရး ရာဇဝင္ က်က်နနယူမယ္။ Physical exam ကိုယ္ကာယ စစ္ေဆးမႈေတြ လုပ္မယ္။ Semen analysis သုတ္ပိုးစစ္ေဆးမယ္။ Pituitary, Thyroid, and Adrenal function ေဟာ္မုန္းထြက္ရာေတြ အကုန္စစ္မယ္။ Endometriosis သားအိမ္ေရာဂါ မရွိတာစစ္မယ္။
• ေယာက္်ားမွာလဲ အျပစ္ကင္းေနမွသာ Clomiphene ေဆးနည္းသံုးတာဟာ စိတ္ခ်ရတဲ့ နည္းလမ္းေကာင္းလို႔ သတ္မွတ္တယ္။
• Clomifene ေဆးကို အားကစားေလာကမွာ သံုးၾကတယ္။ မသံုးရလို႔ World Anti-Doping Agency က သတ္မွတ္ထားတယ္။
ေဒါက္တတင့္ေဆြ - Clomiphene Citrate ကေလးမရႏိုင္သူမ်ားအတြက္ေဆး
ေဆးက ေဆးဆိုင္ေတြမွာဝယ္လို႔ရလားဆရာ။ ေမးရင္သိလားဆရာ၊ သမီးတို႔က နယ္ၿမိဳ႔ဆိုေတာ့ OG မရွိလို႔ပါဆရာ။ ကိုယ္အပူခ်ိန္တိုင္းတာကိုလည္း ေဆးဆိုင္မွာေမး၀ယ္ရမွာလားဆရာ။ LH levels တိုင္းတဲ့ Ovulation kits လို႔ ေမးရမွာလားဆရာ။
Clomifene ေဆးကို ၁၉၆ဝ ကတည္းက သံုးေနခဲ့တယ္။ အရင္ကေတာ့ Oligomenorrhea ရာသီေသြး နည္းတဲ့ သူေတြကိုသာ ေပးတာျဖစ္တယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းမွာ ကေလးရေအာင္ လုပ္နည္းအတြက္ အေတာ္မ်ားမ်ား သံုးေနၾကျပီ။
• Clomiphene Citrate ကို Clomid, Milophene, Serophene ဆိုတဲ့ နာမည္ေတြနဲ႔ ေရာင္းတယ္။ Clomifene (INN) = Clomiphene (USAN and former BAN) = Clomid or Clomifert ေဆးကို Selective estrogen receptor modulator (SERM) လို႔ ေခၚတယ္။
• ဒီေဆးမ်ိဳးကို မ်ိဳးဥမထြက္သူ၊ ဒါမွမဟုတ္ မ်ိဳးဥထြက္ မမွန္သူေတြကိုသာ ေပးဘို႔လိုတယ္။
• ေဆးေပးျပီး အမ်ိဳးသမီးရဲ႕ မ်ိဳးဥထြက္တာ၊ မ်ိဳးဥရဲ႕ အရည္အေသြးေတြကို စမ္းသပ္စစ္ေဆးတာကို Clomiphene challenge test ေခၚတယ္။ ေဆးကေန မ်ိဳးဥအိမ္က ထြက္ေပးေနတဲ့ Follicle-stimulating hormone (FSH) ကို အားေပးလိမ့္မယ္။
• ေဆးေပးျပီးေနာက္ရက္မွာ ေသြးထဲက FSH blood level က အရင္လို ပံုမွန္ကိုျပန္က်သြားတယ္ဆိုရင္ (ေနာ္မယ္) လို႔ေျပာႏိုင္တယ္။
• တကယ္လို႔ ျမင့္မားေနမယ္ဆိုရင္ေတာ့ ဒီအမ်ိဳးသမီးဟာ Ovarian reserve မ်ိဳးဥအိမ္အလုပ္ နည္းေနတယ္။ ဒီလို အမ်ိဳးသမီးက Donor eggs သူမ်ား လွဴထားတဲ့ မ်ိဳးဥကို သံုးရေတာ့မယ္။
• In vitro fertilization (IVF) or Gamete intrafallopian transfer (GIFT) နည္းပညာေတြသံုးျပီး မ်ိဳးဥကို မ်ားေစ-ပြါးေစေအာင္ လုပ္ရေသးတယ္။
• ဒီေဆးကေန အဲလို အျပင္မွာ မ်ိဳးစပ္ျပီးေနာက္ Intrauterine insemination or Artificial insemination သူ႔ သားအိမ္ထဲ သေႏၶကို လာထည့္ေပးခံမဲ့ မ်ိဳးဥထြက္ မမွန္သူ အမ်ိဳးသမီးအတြက္လဲ အက်ိဳးရွိေစတယ္။
• Clomiphene ေဆးကို တျခားေဆးေတြနဲ႔လဲ တြဲေပးတတ္တယ္။
• အမ်ိဳးသမီးလူနာက အလြန္ဝျပီး Polycystic Ovary Syndrome (PCOS) ေရာဂါလဲရွိေနသူျဖစ္ရင္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ကို အရင္ ခ်ခိုင္းရမယ္။ Body mass index (BMI) က်စေအာင္ diet အစားေရွာင္နည္းနဲ႔ exercise ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ခိုင္းမယ္။ မရေသးရင္ Insulin metabolism ကို ျပင္တဲ့ေဆး ေပးရမယ္။
• Clomiphene ေဆးကို ေယာက္်ားေတြအတြက္လဲ သံုးတယ္။ Low sperm counts (Oligospermia) ေခၚတဲ့ သုတ္ပိုး နည္းေနသူေတြအတြက္ ေကာင္းေစမယ္။
• ဒါေပမဲ့ Unexplained infertility ဘာေၾကာင့္ ကေလးမရႏိုင္မွန္း မသိသူေတြကိုေတာ့ ဒီ Clomiphene ေဆးက ကိုယ္ဝန္ရေစမယ္လို႔ မေျပာႏိုင္ဘူး။
• Clomiphene ေဆးဟာ Insemination procedure အျပင္ကေန သုတ္ပိုးထည့္ေပးခံမဲ့ အမ်ိဳးသမီးကို မ်ိဳးဥေတြ ပြါးမ်ားလာေအာင္ လုပ္ေပးရာမွာ အထိေရာက္ဆံုး ျဖစ္တယ္။
• အမ်ိဳးသမီးေတြကိုေပးရင္ မ်ိဳးပြါးရာမွာ မရွိမျဖစ္လိုအပ္တဲ့ ovulation မ-မ်ိဳးဥ ထြက္ေစအာင္ လံႈ႔ေဆာ္အားေပးတယ္။
• ရာသီတလရဲ႕ အေစာပိုင္းရက္ေတြမွာ ၅ ရက္ဆက္တိုက္ ေသာက္ေစတယ္။ ၃ လကေန ၆ လအထိ ေပးတတ္တယ္။
• ေဆးေသာက္ရသူအတြက္ အတိအက် လိုအပ္မဲ့ Dose ေဆးအဆကို ေျပာမရလို႔ ေဆးကို ေနာက္ပိုင္းမွာ တိုးတိုးေပးရတတ္တယ္။
• Dose ကိုသိလာရရင္ အဲဒီ Dose အတိုင္း ၃ လဆက္ေပးမယ္။ ၆ လေနလို႔မွ ကိုယ္ဝန္မတည္ရင္ေတာ့ ဒီနည္းနဲ႔ မရႏိုင္ဘူးလို႔ ေျပာႏိုင္ျပီ။
• 50 mg tablet တလံုးကို ေန႔တိုင္း ၅ ရက္ေသာက္ရမယ္။ မ်ိဳးဥမထြက္ေသးရင္ 100 mgs ကို ေန႔တိုင္း ၅ ရက္ေပးမယ္။
• ရာသီစလာတဲ႔ေန႔ရဲ႕ေနာက္ ၃-၄-၅ ရက္မွာ စေသာက္ပါ။ ၅ ရက္ဆက္တိုက္ေသာက္ပါ။
• 100 mgs ထက္ပို ေပး-မေပး ေဆြးေႏြးေနဆဲျဖစ္တယ္။
• Instructions ညႊန္ၾကားခ်က္။ ရာသီစလာတဲ့ရက္ကို Cycle Day 1 ပဌမေန႔လို႔ သတ္မွတ္တယ္။ ေဆးကို မနက္မွာ ေသာက္ရင္ ၅ ရက္လံုး မနက္မွာ ေသာက္ပါ။ ေနာက္က်သြားရင္လဲ သတိရတာနဲ႔ ခ်က္ခ်င္းေသာက္ပါ။ တရက္ေနာက္က်ရင္ ေဆး ၂ လံုး တခါတည္း ေသာက္ပါ။
• Infrequent မ်ိဳးဥထြက္ မမွန္သူ နဲ႔ No ovulation မ်ိဳးဥလံုးဝမထြက္သူေတြကို Clomiphene ေဆးေပးရင္ ၈ဝ% မ်ိဳးဥထြက္မယ္။
• ေဆးကုတာ ၉ လရွိသူေတြထဲက ၇ဝ-၇၅% ကိုယ္ဝန္ရတယ္။ သဘာဝ အမ်ိဳးသမီးေတြထက္ Miscarriage ကေလးပ်က္က်ႏွဳန္း ပိုေတာ့မ်ားတာ အရင္က ေတြ႔ရတယ္။ ေနာက္ပိုင္း အဲလို မဟုတ္ပါဘူးလို႔ ေျပာလာတယ္။
• Side Effects ေဆးရဲ႕ ေဘးထြက္ဆိုးက်ိဳးေတြ = Ovarian hyperstimulation နည္းနည္းသာျဖစ္ရင္ မ်ိဳးဥအိမ္ကၾကီးလာမယ္။ ဗိုက္ေအာင့္မယ္။ အလတ္စားဆိုရင္ ပ်ိဳ႕ခ်င္-အန္ခ်င္ ျဖစ္မယ္။ ဆိုးဝါးသူေတြမွာ အသက္ကို အႏရာယ္ေပးႏိုင္တယ္။ မ်က္ႏွာေတြ နီျမန္းမယ္။ စိတ္တိုမယ္။ ေခါင္းကိုက္မယ္။ သားအိမ္အဝက ခြ်ဲေတြ ေစးျပစ္လို႔ သုတ္ပိုးအလြယ္နဲ႔ ဝင္မရျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေဆးသံုးႏိုင္တယ္။ လိုအပ္ရင္ သုတ္ပိုးကို သားအိမ္ထဲထည့္ေပးရမယ္။ ရင္သားေတြ တင္း-နာမယ္။ မ်က္စိေဝဝါးႏိုင္တယ္။ ရွားရွားပါးပါး ဆံပင္ကြ်တ္မယ္။ အားယုတ္မယ္။ အိပ္ေရးပ်က္မယ္။
• Clomiphene therapy နည္းေၾကာင့္ ကိုယ္ဝန္ရရင္ ၅-၈% မွာ အမႊာေတြ ျဖစ္မယ္။ ပံုမွန္အမႊာဆိုတာ ၁-၂% သာရွိတယ္။ Twins ကေလး ၂ ေယာက္တြဲသာ ျဖစ္ပါမယ္။ Triplets ဆိုတာ ရွာမွရွား ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
• Clomiphene ေဆးက ကေလးကို ဒုကၡမေပးပါ။
• ကေလးရေအာင္ လိုအပ္ေသးတဲ့ Estrogen ေဟာ္မုန္း အနည္း-အမ်ားလဲ မွန္ေနရမယ္။ ဦးေႏွာက္ထဲက ေဟာ္မုန္းေတြထြက္ရာ Pituitary gland ကလည္း မွန္မွန္ အလုပ္လုပ္ေနဘို႔လိုပါတယ္။ သူ႔ခင္ပြန္းကလဲ ကေလးရႏိုင္သူ ျဖစ္ရပါမယ္။
• ေဆးစစ္တာေတြ စံုေအာင္ လုပ္ရမယ္။ Careful medical history က်န္းမာေရး ရာဇဝင္ က်က်နနယူမယ္။ Physical exam ကိုယ္ကာယ စစ္ေဆးမႈေတြ လုပ္မယ္။ Semen analysis သုတ္ပိုးစစ္ေဆးမယ္။ Pituitary, Thyroid, and Adrenal function ေဟာ္မုန္းထြက္ရာေတြ အကုန္စစ္မယ္။ Endometriosis သားအိမ္ေရာဂါ မရွိတာစစ္မယ္။
• ေယာက္်ားမွာလဲ အျပစ္ကင္းေနမွသာ Clomiphene ေဆးနည္းသံုးတာဟာ စိတ္ခ်ရတဲ့ နည္းလမ္းေကာင္းလို႔ သတ္မွတ္တယ္။
• Clomifene ေဆးကို အားကစားေလာကမွာ သံုးၾကတယ္။ မသံုးရလို႔ World Anti-Doping Agency က သတ္မွတ္ထားတယ္။
ေဒါက္တတင့္ေဆြ - Clomiphene Citrate ကေလးမရႏိုင္သူမ်ားအတြက္ေဆး
No comments:
Post a Comment